HOOFDDORP - Tien jaar nam de ontwikkeling en herbestemming van Fort van Hoofddorp in beslag. Vrijdag 25 september wordt het werelderfgoedmonument officieel geopend. Het forteiland van totaal 8100 vierkante meter is door de initiatiefnemers getransformeerd tot een stadspark met ruimte voor horeca, culturele en educatieve activiteiten.

Verborgen schat

Hoofddorp was nog een plattelandsdorp toen het fort rond 1904 op steenworp afstand van de dorpskern werd gebouwd. Fort bij Hoofddorp, zoals de officiële naam luidde, is onderdeel van de Stelling van Amsterdam en middels de Geniedijk verbonden met Fort bij Aalsmeer en Kunstfort bij Vijfhuizen. Door de schaalvergroting van Hoofddorp kwam het forteiland in de tweede helft van de twintigste eeuw midden in het stadscentrum te liggen.

Toegankelijk

Ondanks de centrale ligging was het eiland nooit structureel toegankelijk voor publiek. Het fortgebouw functioneerde lange tijd als munitiedepot en bood de laatste jaren onderdak aan de lokale schietvereniging. Het Provinciaal monument kwam in 1996 op de Lijst van Werelderfgoed. "Een verborgen schat", zo omschreven theaterproducent Femme Hammer en architect Serge Schoemaker het fort, toen ze in 2010 de eerste plannen maakten voor de herbestemming.

Stichting

In 2015 richtten de initiatiefnemers Stichting Fort van Hoofddorp op, samen met voormalig projectontwikkelaar Jaap Breunesse. Het stichtingsbestuur maakte de financiering en ontwikkeling van het forteiland mogelijk. Het initiatief kreeg financiële steun van de Provincie Noord-Holland, de Gemeente Haarlemmermeer en diverse culturele fondsen. Serge Schoemaker tekende voor het ontwerp en begeleidde de uitvoering van de renovatie. Landschap, architectuur en interieur zijn door hem integraal aangepakt. Cultuurwethouder Marja Ruigrok:

Fort van Hoofddorp is een geweldige combinatie van historische en eigentijdse stoerheid. Nu kan iedereen ervaren hoe bijzonder en uniek deze plek is. Ik ben erg blij met ondernemers als Femme, Serge en Jaap, ondernemers die niet opgeven. En die ons deze verborgen schat hebben teruggegeven. Dat geldt ook voor mijn voorganger, Derk Reneman. Ook hij heeft zich lang ingezet voor de realisatie van dit prachtige fort.

Een uniek fort binnen de Stelling

Fort van Hoofddorp is één van de weinige forten binnen de Stelling met twee verdiepingen. Het verdedigingswerk ligt, zoals de meeste forten, ingebed in het landschap en is bedekt met een aardlaag. Het fort bestaat uit een rijk labyrint aan ruimten: geschutsruimten, lokalen, gangen en nissen. Muren en gewelven van meters dik ongewapend beton moesten het fort beschermen tegen het vijandelijk geschut. De gietijzeren observatiekoepel aan de gracht, de caponnière, is uniek binnen de Stelling van Amsterdam.

Gangenstructuur

Het gebouw bezit twee vrijstaande hefkoepelgebouwen, die met het hoofdgebouw zijn verbonden door ondergrondse gangen. Deze gangen zijn tijdens de transformatie volledig ontgraven, waardoor de oorspronkelijke gangenstructuur weer in ere is hersteld. Hierdoor kunnen bezoekers nu -ondergronds - via de lange achtergang op de begane grond, naar de vrijstaande hefkoepelgebouwen en het terrein bovenop het fort. Het voorgebouw fungeert als winterverblijfplaats voor de vleermuizen op het eiland.

Dialoog tussen geschiedenis en heden

Het fortgebouw is deels gerestaureerd en deels onaangetast gelaten. Nieuwe toevoegingen zijn strak vormgegeven en weloverwogen geïntegreerd, met een bewust behoud van de historische details en karakteristieke atmosfeer. Geschiedenis en heden zijn versmolten tot een nieuw geheel.

De herbestemming heeft ook gezorgd voor een verduurzaming van het fortgebouw. Zo is het hele pand voorzien van een dun vloerverwarmingssysteem en maakt het luchtbehandelingsysteem met warmteterugwinning gebruik van de historische, ingebouwde luchtkanalen. Nieuwe leidingen zijn weggewerkt in de dekvloer en het dakpakket, om het pure, brutalistische karakter van het fortinterieur te behouden. De gebouwinstallaties zijn nagenoeg onzichtbaar geïntegreerd.

Wethouder Marja Ruigrok:

Naast een ontzettend mooie wandellocatie zit er ook een heerlijk visrestaurant in het fort en ik ben benieuwd naar wat er nog allemaal meer gaat komen of wat we in het openluchttheater zullen gaan zien. Allemaal functies waar bewoners en bezoekers van gaan genieten. En dat is precies wat ik wil bereiken met ons erfgoedbeleid. Hier wordt het unieke verhaal verteld en her-vertelt over dit fort en over de Stelling van Amsterdam.

Openingsweekend 26 & 27 september

De feestelijke opening van het fort moest in april door de coronamaatregelen worden uitgesteld. Vrijdag 25 september zullen Zita Pels, gedupeerde van de Provincie Noord-Holland en wethouder Marja Ruigrok het fort alsnog officieel openen. In het weekend van 26 en 27 september kunnen geïnteresseerden het forteiland bezoeken. Inschrijven voor een rondleiding kan via de website van de Stichting. Reserveren om in restaurant Vis aan de Linie te eten is ook mogelijk. En er vinden diverse kleinschalige activiteiten plaats op het eiland.