HAARLEMMERMEER - Uit de context gelicht is het best een rotbericht: de gemeente Haarlemmermeer laat vanaf komend najaar een kleine 400 bomen verwijderen op de Geniedijk. Aan deze mededeling zit echter een verhelderend verhaal vast dat al in 2012 is begonnen. En vooral ook een goed doel.


Nauwelijks uitvallers

De grootste geruststelling is misschien wel dat de iepen die in het verleden al in de plaats zijn gekomen voor de verwijderde populieren het uitstekend doen. Er worden namelijk niet alleen bomen verwijderd op de Geniedijk, er komen andere voor terug. Om precies te zijn: populieren wijken voor iepen. En die laatste zijn zichtbaar uitstekende vervangers mede dankzij de dikke buizen die rechtop naast de bomen staan. Door deze te vullen kan het water langzaam de grond in zakken. De bomen groeien hierdoor zeer goed. Van uitval is nauwelijks sprake.

Dit najaar begint de vierde en laatste fase van het project. Aan de beurt komen dan de populieren op de delen van de Geniedijk tussen Spieringweg en Drie Merenweg, tussen station en Rijnlanderweg, tussen Rijnlanderweg en A4, tussen A4 en Aalsmeerderweg en tussen Aalsmeerderweg en Fort Aalsmeer.

Geheugen

Het blijkt telkens nuttig om het verhaal over de grootschalige vervanging op te rakelen om onnodige onrust vóór te zijn. Inwoners van Haarlemmermeer zijn zeer begaan met de bomen en voor en tijdens elke fase komen ze met vragen en opmerkingen.

Dat de context uit beeld raakt, is omdat het hier een langlopend project betreft. Daar komt nog eens bij dat tussen de verschillende fasen in er ook periodes zijn geweest waarin niets gebeurde. Zo is de vorige fase in 2020 uitgevoerd. Het geheugen wordt zo danig op de proef gesteld.

Exemplarisch is deze tekst die is vastgemaakt aan een boom op de Geniedijk achter de Taurusavenue: “Elke dag lever ik zuurstof voor vier mensen. Kap mij niet. Red de bomen van de Geniedijk.”

Flora en fauna krijgen de tijd

Dat er ook jaren zonder wapenfeiten verstreken, heeft onder meer met geld te maken. Het vervangingsbudget is verdeeld over meerdere jaren. Verder hebben kwekers niet zo maar duizenden iepen op voorraad. Die moeten eerst worden gekweekt en vervolgens geselecteerd. Last but not least is het juist goed om dergelijke ingrepen geleidelijk en niet met de botte bijl te doen. Flora en fauna krijgen zo meer de tijd om zich aan te passen aan de nieuwe situatie. Denk daarbij aan vleermuizen en vogels.

Spontane takbreuk

Hoewel veel populieren al ruim 71 jaar zijn, is niet hun leeftijd de voornaamste reden dat ze plaats moeten maken voor iepen. Deskundigen van Beheer en Onderhoud (B en O) en het Ingenieursbureau (IB) zeggen dat oude bomen juist gewild zijn maar dat de populieren op de Geniedijk last hebben van “spontane takbreuk” en daarom een ongeoorloofd risico vormen. Vakliteratuur onderstreept hun beweringen. Daar wordt de Canadese populier “charismatisch maar onvoorspelbaar gevaarlijk genoemd” en een concurrent vormt voor de inheemse Zwarte populier die ook op de dijk staat. Geen kwaad woord dus over de esthetische kwaliteiten maar de populieren die moeten wijken zijn meer geschikt voor buitengebieden en niet voor de bebouwde kom. En onder de bomen op de Geniedijk, de 12 kilometer lange groene corridor van de Cruquiusdijk, in het westen van de gemeente, tot aan de Aalsmeerderdijk in het oosten, gaat flink wat verkeer door, waaronder voetgangers.

Wim Dekker van het Ingenieursbureau: “Armen van soms wel 30 centimeter doorsnede kunnen zonder enig voorteken ineens loslaten. Daar is geen zuchtje wind voor nodig.”

Niet zo slim

De conclusie dringt zich op dat de keuze, lang geleden, voor populieren niet zo slim was. Wim Dekker: “Achteraf gezien niet, nee. Maar in de tijd dat ze werden aangeplant was deze kennis er simpelweg nog niet. Toen waren we vooral uit op een snel resultaat en dat heb je met deze snel groeiende bomen. Je zult mij overigens nooit horen zeggen: nooit meer populieren. Want bepaalde ondersoorten kennen het verschijnsel van spontane takbreuk niet.”

Vleermuizen

Sterker nog, op de Geniedijk worden toch ook nog populieren geplant. Dat is om ervoor te zorgen dat vleermuizen hun vliegroute behouden. Maar deze populieren zijn ‘wijkers’. Ze worden tijdelijk geplant en wijken weer na ongeveer tien jaar. Zo kunnen de vleermuizen de populieren gebruiken om te navigeren. Dat in dit geval toch de keus weer op populieren valt, is omdat ze sneller groeien dan iepen.

Waar gaan al die 1800 verwijderde populieren eigenlijk naartoe? Naar de aannemer, luidt het antwoord. Het hout levert hem geld op waardoor hij tegen een lagere prijs het werk uitvoert. De aannemer is verplicht om de bomen te verwerken op een manier die goed is voor de natuur. Hij laat er nieuwe bankjes, klompen of pallets van maken.

Veiliger

Dat de keuze op iepen als vervangers is gevallen, is omdat deze boom uit taaier hout bestaat, zelden ‘zo maar’ takken laat vallen en omdat iepen een inheemse boomsoort zijn en daarom bevorderlijk voor de biodiversiteit. Daar komt nog eens bij dat begin 1900 ook al iepen op de Geniedijk stonden. Net als toen passen ze in het landschap.

Iepen kunnen wel 200 jaar oud worden. Rudolf Stelpstra, toch wel een beetje de ‘bomenman’ van het cluster Beheer en Onderhoud, waagt zich dan ook aan de uitspraak dat na de grootschalige vervanging de Geniedijk weer 200 jaar mee kan.